Opmerkelijke ontdekking na restauratie schilderij

Het 19e -eeuwse Kamper echtpaar Engelenberg liet Kampen een mooie collectie van schilderijen, porselein en meubels na. Eén van de schilderijen uit het legaat is het schilderij ‘De Gelagkamer’ van Herman ten Kate. Dit werk is in 2021 gerestaureerd. Tijdens het secure proces werd een bijzondere ontdekking gedaan.
Vóór restauratie was niet duidelijk wat de knielende man bij een kakstoel doet. Met het schoonmaken van het werk werd dat ineens duidelijk. De man blijkt twee dode ratten uit een rattenval gehaald te hebben, terwijl de jongen rechts op het schilderij toekijkt.

Betekenis

Directeur en kunsthistoricus Nynke van der Wal is zeer verrast door deze interessante ontdekking. “Het heeft mij aan het denken gezet over de betekenis van het schilderij. Waar staan de val en ratten symbool voor? Wordt de vrouw in het midden van de scène in de val gelokt door de mannen, net zoals ratten in een val? En dan nog een stapje verder: eindigt ze dan met een kind in een kakstoel?”.
Misschien vond één van de vroegere eigenaren van het doek dit geen aantrekkelijk beeld en heeft dit stukje weg laten schilderen. Maar hierdoor is wel het verhaal dat de schilder oorspronkelijk wilde vertellen, veranderd.

Rijksmuseum

Conservator 19e eeuw Jenny Reynaerts van het Rijksmuseum denkt ook dat de ratten staan voor mannen (misschien wel soldaten, Herman ten Kate schildert vooral soldatenscènes) die het meisje in de val lokken. “De verschillende blikken van de mannen wijzen op een gezamenlijke actie. De kinderen kunnen staan voor de gevolgen, maar ook voor de onschuld. Zo’n ‘tot lering en vermaak’ iconografie is bij 19de-eeuwse schilders zoals ten Kate, die zwaar op de 17de eeuw leunde, zeker aannemelijk.”

Kind in kakstoel

Op het schilderij is ook een klein kind te zien dat zit te eten in een kinderstoel. De kinderstoel is tegelijkertijd een kakstoel. De armen van het kind rusten op een los tafelblad met opstaande rand. In het zitje zit een gat, met daaronder een po. Kleine kinderen zaten soms urenlang in een kakstoel. Op die manier had moeder de handen vrij voor het huishouden.